با جاهاى دیگر دنیا کارى ندارم، در ایران خودمان توده ى ملت ما در تمام طول تاریخش امکان تعقل، امکان تفکر، امکان به کارگرفتن این چیزى را که بهش مغز مى گویند نداشته !
البته این که در تاریخ ملتى نوابغى چون خوارزمى و خیام و حافظ و بیرونى و ابن سینا به ظهور برسند، مطلبى دیگر است .
اولا که خوارزمى و خیام و امثالهم نمى توانسته اند انقلابى اجتماعى را طرح بریزند یا به پیش برانند و دانش شان هم چیزى نبوده است که به کارِ توده آید!

تازه غولى چون حافظ هم که به اعتقاد من تاج سر همه ى شاعران همه ى زبان ها در همه ى زمان ها است وقتى در دسترس توده قرار گرفت سرنوشتش چه خواهد بود ؟
جز این که با دیوانش فال بگیرند؟
من نمى گویم توده ى ملت ما قاصر است یا مقصر، ولى تاریخ ما نشان مى دهد که این توده حافظه ى تاریخى ندارد. حافظه ى دست جمعى ندارد، هیچ گاه از تجربیات عینى اجتماعیش چیزى نیاموخته و هیچ گاه از آن بهره یى نگرفته است و در نتیجه هر جا کارد به استخوانش رسیده ،
به پهلو غلتیده ، از ابتذالى به ابتذال دیگر و این حرکت عرضى را حرکتى در جهت پیشرفت انگاشته، خودش را فریفته.

#احمد_شاملو